Dünya ticaretinde küreselleşmenin etkilerinin her geçen gün hızla arttığı görülmektedir. Ticaretin ilk başladığı andan itibaren ülkeler ticaret hacmini yükseltmeyi hedef edinmişlerdir. Dış ticarette rekabette geri kalmamak için ülkeler özel ekonomik alanlar oluşturmuşlardır. Ülkelerin özel ekonomik alanları kullanma amaçları içerisinde, öncelikli olarak dış ticaret ve gümrük mevzuatlarının kısmen veya tamamen ortadan kaldırıldığı ülke içerisinde sermayeye istedikleri ölçüde serbestlik kazandırmaktır. Bununla birlikte uluslararası ticarette aktif rol alarak dünya ticaretinde söz sahibi olmak istemektedirler. Özel alanlara örnek olarak serbest bölgeler örnek gösterilebilir. Serbest bölgeler temelinde, gümrük kurallarının geçici olarak uygulanmadığı ve yatırımların değişken oranlar ile teşvik gördüğü özel alanlar olarak tanımlanabilmektedir. Bu çalışmada, çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak, 7 farklı serbest bölgenin; belirlenen 15 kriter gözetilerek performanslarının karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri arasında bulunan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ve Benzerliklerin Sıralanarak ideal Çözümün Bulunması Tekniği (TOPSIS) yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Çalışmanın yöntem bölümünde araştırmanın örneklemi ve veri toplamı araçları ortaya konmuş, AHP ve TOPSIS yöntemlerinin detayları anlatılmıştır. Uygulama bölümünde ise AHP ve TOPSIS yöntemleri ile serbest bölgelerin 2018, 2019 ve 2020 yıllarındaki performansları incelenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Ayrıca çalışmada, 2018 ve 2019 yıllarında en başarılı serbest bölgenin Avrupa Serbest Bölgesi ve en başarısız serbest bölgenin Kocaeli Serbest Bölgesi olduğu; 2020 yılında ise en başarılı serbest bölgenin İstanbul İhtisas Serbest Bölgesi ve en başarısız serbest bölgenin yine Kocaeli Serbest Bölgesi olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise konuya ilişkin 7 serbest bölgenin 2018, 2019 ve 2020 yılları için performans sıralamaları yapılmıştır. ORCID NO: 0000-0002-5840-8418
Anahtar Kelimeler: Ticaret, Serbest Bölge, Performans, AHP, TOPSIS
|
