Dünya ticaretinde küreselleþmenin etkilerinin her geçen gün hýzla arttýðý görülmektedir. Ticaretin ilk baþladýðý andan itibaren ülkeler ticaret hacmini yükseltmeyi hedef edinmiþlerdir. Dýþ ticarette rekabette geri kalmamak için ülkeler özel ekonomik alanlar oluþturmuþlardýr. Ülkelerin özel ekonomik alanlarý kullanma amaçlarý içerisinde, öncelikli olarak dýþ ticaret ve gümrük mevzuatlarýnýn kýsmen veya tamamen ortadan kaldýrýldýðý ülke içerisinde sermayeye istedikleri ölçüde serbestlik kazandýrmaktýr. Bununla birlikte uluslararasý ticarette aktif rol alarak dünya ticaretinde söz sahibi olmak istemektedirler. Özel alanlara örnek olarak serbest bölgeler örnek gösterilebilir. Serbest bölgeler temelinde, gümrük kurallarýnýn geçici olarak uygulanmadýðý ve yatýrýmlarýn deðiþken oranlar ile teþvik gördüðü özel alanlar olarak tanýmlanabilmektedir. Bu çalýþmada, çok kriterli karar verme yöntemleri kullanýlarak, 7 farklý serbest bölgenin; belirlenen 15 kriter gözetilerek performanslarýnýn karþýlaþtýrýlmasý yapýlmýþtýr. Çalýþmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri arasýnda bulunan Analitik Hiyerarþi Süreci (AHP) ve Benzerliklerin Sýralanarak ideal Çözümün Bulunmasý Tekniði (TOPSIS) yöntemleri birlikte kullanýlmýþtýr. Çalýþmanýn yöntem bölümünde araþtýrmanýn örneklemi ve veri toplamý araçlarý ortaya konmuþ, AHP ve TOPSIS yöntemlerinin detaylarý anlatýlmýþtýr. Uygulama bölümünde ise AHP ve TOPSIS yöntemleri ile serbest bölgelerin 2018, 2019 ve 2020 yýllarýndaki performanslarý incelenmiþ ve sonuçlar karþýlaþtýrýlmýþtýr. Ayrýca çalýþmada, 2018 ve 2019 yýllarýnda en baþarýlý serbest bölgenin Avrupa Serbest Bölgesi ve en baþarýsýz serbest bölgenin Kocaeli Serbest Bölgesi olduðu; 2020 yýlýnda ise en baþarýlý serbest bölgenin Ýstanbul Ýhtisas Serbest Bölgesi ve en baþarýsýz serbest bölgenin yine Kocaeli Serbest Bölgesi olduðu tespit edilmiþtir. Çalýþmanýn son bölümünde ise konuya iliþkin 7 serbest bölgenin 2018, 2019 ve 2020 yýllarý için performans sýralamalarý yapýlmýþtýr. ORCID NO: 0000-0002-5840-8418
Anahtar Kelimeler: Ticaret, Serbest Bölge, Performans, AHP, TOPSIS
|
