2008 küresel krizi ve Covid-19 krizinin ardından küresel kamu borçluluğunun yükselmesi dikkatleri kamu bütçesinin en önemli kalemlerinden olan sağlık harcamalarına çevirmiş, sağlık sistemlerinde etkinliğin arttırılması günümüzün en önemli politika sorunlarından biri haline gelmiştir. Sağlık harcamalarındaki artışın ardında nüfusun yaşlanması ve teknolojik gelişmeler gibi sebeplerin yanı sıra sistemsel etkinsizlikler yer almaktadır. Sistemsel etkinsizliklerin ortadan kaldırılması aynı kaynaklarla daha iyi sağlık sonuçları elde edilmesini sağlayacaktır. Bu kapsamda hangi politika ve kurumların daha başarılı sonuçlar yarattığını belirleyerek kaynak dağıtımında politika yapıcılara yol göstermek için etkinlik analizleri yapılmaktadır. Literatürde bu analizlerin benzerleri daha çok OECD ülkelerine odaklanmış olup Latin Amerika ülkeleri için bu alanda bir boşluk olduğu görülmüştür. Çalışmamızda 21 Latin Amerika ülkesi için Stokastik Sınır Analizi (Pitt ve Lee, 1981 modeli) yöntemi ve panel veri (2000-2019) kullanılarak teknik etkinlik hesaplanmış ve ülkeler sıralanmıştır. Sağlık üretim sürecinin çıktılarını (sağlık sonuçlarını) temsilen “doğumda beklenen ömür” ve “bebek ölüm oranları” kullanılmıştır. Bu değişkenler üzerinden iki farklı model oluşturulmuş ve sonuçlar bu yolla teyit edilmiştir. Girdi değişkenlerinden kişi başına sağlık harcamaları, uzman desteğinde doğum oranları ve vatandaşların finansal korunma düzeyi her iki modelde de anlamlı çıkmıştır. Ülke sıralamasında Kosta Rika ve Şili her iki modelde de ilk iki sırayı paylaşmıştır. Bu ülkelerin sağlık kaynaklarını daha etkin kullanmasının ardında uygulanan sağlık politikalarından çok genel kurumsal kalitelerindeki yükseklik olduğu düşünülmektedir. Ortalamaya bakıldığında aynı girdiler düzeyinde tüm ülkeler üretim sınırında yer alsa beklenen ömürde %6’lık (4.8 yıl), bebek yaşam oranında ise %48’lik (1,000 canlı doğumda bir yaşına gelmeden 7.4 bebek kurtarılması) bir düzeltme sağlanma potansiyeli mevcuttur. ORCID NO: 0000-0003-1921-2540, 0000-0003-0833-8543
Anahtar Kelimeler: Sağlık Sistemleri, Etkinlik Analizi, Stokastik Sınır Analizi
|
