Neoklasik iktisat, son yýllarda iktisadi karar birimlerinin rasyonel olduðu varsayýmý üzerinden eleþtirilmektedir. Bireylerin kararlarýnýn her zaman rasyonel gerekçelere dayanmadýðý, içsel ve dýþsal birçok faktörün bireyin kararlarý üzerinde etkili olduðu düþünülmektedir. Bu baðlamda rasyonellik varsayýmý üzerine kurulan iktisat politikalarýnýn etkin olup olmadýðý hususu tartýþýlmakta, bireyin sýnýrlý rasyonel olarak kabul edildiði yeni politikalar geliþtirilmekte ve neoklasik iktisat politikalarý yerini davranýþsal iktisat politikalarýna býrakmaktadýr. Bu politika araçlarýndan biri de tercih edilmesi istenen durumun "varsayýlan seçenek" olarak tanýmlandýðý varsayýlan etkisidir. Varsayýlan etkisi, bireyin dikkat eksikliði, statükoyu koruma eðilimi, otoriteye güvenmesi, çabasýz olmasý, riskten kaçýnmasý ve sosyal normlar gibi çeþitli yollarla bireylerin kararlarýnýn deðiþmesinde etkili olmaktadýr. Varsayýlan etkisi politika aracýnýn en iyi örneði Otomatik Katýlýmlý Bireysel Emeklilik Sistemi'dir. Otomatik Katýlým Sistemi, çalýþanlarýn kendi talepleriyle deðil zorunlu olarak dahil edildiði bir sistemdir. Devlet bu politikayla çalýþanlarýný sisteme girme konusunda zorunlu tutarak onlarý faydalarýna olacak bir karara yönlendirmektedir. Türkiye Nisan 2017 yýlý itibariyle "varsayýlan etkisi" politika aracýný uygulamýþ ve emeklilik sisteminde otomatik katýlýmlý sisteme geçiþ yapmýþtýr. Bu çalýþmada Nisan 2017 itibarýyla otomatik katýlýmlý bireysel emeklilik sistemine geçen Türkiye’de varsayýlan etkisinin etkinliði ve bu etkinin ardýndaki faktörler tartýþýlmaktadýr. Ayrýca, bu çalýþma ile varsayýlan etkisini bir politika aracý olarak kullanacak politika yapýcýlara çeþitli öneriler sunulmakta ve bu politikalarýn uygulanabileceði yeni alanlar önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Davranýþsal Ýktisat, Neoklasik Ýktisat, Sýnýrlý Rasyonellik, Varsayýlan Etkisi, Bireysel Emeklilik Sistemi
|
