Neoklasik iktisat, son yıllarda iktisadi karar birimlerinin rasyonel olduğu varsayımı üzerinden eleştirilmektedir. Bireylerin kararlarının her zaman rasyonel gerekçelere dayanmadığı, içsel ve dışsal birçok faktörün bireyin kararları üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda rasyonellik varsayımı üzerine kurulan iktisat politikalarının etkin olup olmadığı hususu tartışılmakta, bireyin sınırlı rasyonel olarak kabul edildiği yeni politikalar geliştirilmekte ve neoklasik iktisat politikaları yerini davranışsal iktisat politikalarına bırakmaktadır. Bu politika araçlarından biri de tercih edilmesi istenen durumun "varsayılan seçenek" olarak tanımlandığı varsayılan etkisidir. Varsayılan etkisi, bireyin dikkat eksikliği, statükoyu koruma eğilimi, otoriteye güvenmesi, çabasız olması, riskten kaçınması ve sosyal normlar gibi çeşitli yollarla bireylerin kararlarının değişmesinde etkili olmaktadır. Varsayılan etkisi politika aracının en iyi örneği Otomatik Katılımlı Bireysel Emeklilik Sistemi'dir. Otomatik Katılım Sistemi, çalışanların kendi talepleriyle değil zorunlu olarak dahil edildiği bir sistemdir. Devlet bu politikayla çalışanlarını sisteme girme konusunda zorunlu tutarak onları faydalarına olacak bir karara yönlendirmektedir. Türkiye Nisan 2017 yılı itibariyle "varsayılan etkisi" politika aracını uygulamış ve emeklilik sisteminde otomatik katılımlı sisteme geçiş yapmıştır. Bu çalışmada Nisan 2017 itibarıyla otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemine geçen Türkiye’de varsayılan etkisinin etkinliği ve bu etkinin ardındaki faktörler tartışılmaktadır. Ayrıca, bu çalışma ile varsayılan etkisini bir politika aracı olarak kullanacak politika yapıcılara çeşitli öneriler sunulmakta ve bu politikaların uygulanabileceği yeni alanlar önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Davranışsal İktisat, Neoklasik İktisat, Sınırlı Rasyonellik, Varsayılan Etkisi, Bireysel Emeklilik Sistemi
|
