Dış ticarette uzmanlaşma, uluslararası ticaretin geleneksel açıklaması olan karşılaştırmalı üstünlüklere göre gerçekleşmekte ve endüstriler-arası ticaret yapısını öngörmektedir. Bu yapıda üstünlüklerin derecesi önem kazanmakta, ülkeler en düşük maliyetle ürettiği mallarda ya da en elverişli şartlarda üretim yaptığı sektörlerde uzmanlaşarak ihracat yapmaktadır. Daha tanımlı ifadeyle, ülkelerin faktör donanımı bakımından zengin (bolluk içinde) olduğu ve üretimde bu faktörlerin yoğun olarak kullanıldığı sektörlerde karşılaştırmalı üstünlük kazanarak ihracatçı konum elde etmesi, diğerlerinde ise ithalat yapması öngörülmektedir. Bu çalışmada 2010’lu yıllarda Türkiye’nin dış ticaretinde uzmanlaşma düzeyinin imalat sanayinin geneli ve alt sektörleri itibariyle tespiti ve gelişim trendlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada SITC Rev.3 sınıflaması üç haneli endüstri verileri kullanılmaktadır. İmalat sanayiinin genelinde uzmanlaşma düzeyi Michaely Endeksi ve Dış Ticarette Uzmanlaşma Endeksinin her ikisinden de faydalanılarak 2010 yılı, 2015 yılı ve 2019 yılları itibariyle üç kesit halinde tespit edilmektedir. Ayrıca Türkiye imalat sanayiinde tek haneli temel sektörler, iki ve üç haneli alt sektörler ya da endüstriler ayrıntısında 2010 ve 2019 yıllarında uzmanlaşma düzeyi belirlenmektedir. Alt sektörlerde uzmanlaşma analizleri, endüstri-içi ticaret açısından ilave bilgi içeren özelliği de dikkate alınarak, Dış Ticarette Uzmanlaşma Endeksine göre yapılmaktadır. Bu analizlerde ihracat ve ithalata dayalı uzmanlaşma ayrımında endüstrilerin konumları sıralanmakta ve gelişim trendleri irdelenmektedir. Çalışmada imalat sanayii genelinin dış ticarette uzmanlaşma düzeyinde belirgin bir değişimin olmadığı görülmüştür. İmalat sanayi dış ticaretinde uzmanlaşma 2010 ve 2019 yıllarında Michaely Endeksinde 0,49 ve 0,483, Dış Ticarette Uzmanlaşma Endeksinde 0,50 ve 0,481 bulunmuştur. Ancak alt endüstriler itibariyle hem uzmanlaşma düzeyinde hem de ihracat veya ithalata dayalı ya da birinden diğerine geçiş biçiminde gelişim trendlerinde belirgin nitelik farklılıkları tespit edilmiştir. 2010-2019 yıllarında ihracata dayalı uzmanlaşma düzeyini artıran endüstrilerin 2019 yılı dış ticaretinin, imalat sanayii toplam dış ticaretinde payının yüzde 25,2 olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: İmalat Sanayi, Dış Ticaret, İhracat, Uzmanlaşma
|
